Ortzaizeko ikastolak kooperazioaren aldeko apustua egin zuen duela zenbait urte. Xedea ikasleen beharretatik abiatu zen. Adin guzietako haurren artean, deskart gero eta handiagoak ikusten dituzte irakasleek, eta horien ondorioz diren desoreka eta askotariko egoerak (heterogeneotasuna)... Eta horrek, elkar bizitzeko eta ikasteko zailtasunak ekartzen ditu.
Duela 15 bat urte, irakasle taldeak formakuntza bat segitu zuen Maialen Garatekin, Sylvain Connac ikerlariaren pedagogiaren ezagutzeko. Connac-en pedagogiaren oinarria erranaldi batez laburtzen da: “Besteekin hobeki ikasten da.” Haren iritziz, kooperazioa (elkarlana) ezinbestekoa da haurrek besteekin aritzeko trebetasuna gara dezaten. Adin desberdinetako haurrez osatu talde lana balioztatzen du¹.
Pedagogia horretako baloreek bat egiten dute Ortzaizeko ikastolaren proiektuarekin: elkarbizitza, elkarren errespetua, besteen desberdintasunen onartzea, bakoitzaren beharren kontuan hartzea... Eskola mailan, praktika pedagogiko batzuk lehenago ere plantan ezarri zituzten: Montessori materiala erabiltzen dute, haurrak "gaitasun gerriko" eta "lan egitarauetan"² bermatzen dira bakoitzaren erritmoa errespetatzeko gisan, eta joko kooperatiboak baliatzen dituzte.
Sagu kurios baten gisa sartuko gara Maialen Etxemendiren gelan. Gaur, lehen urtekoek misterio bat argitu behar dute: euskaraz noiz da “r” erabili behar eta noiz “rr”?
 Maialenek bost hitz ezarri ditu arbelean (arkatz, murru, sagar...). Agindua hainbat aldiz berriz erranaraziz, segurtatzen du ikasle guziek egin behar dena ongi ulertua dutela. Isil-isilik, gogoa ongi bildurik, ikasleek bakarrik xerkatzen dute.
 Bost minuturen buruan, bigarren etapara pasatzen dira. Maialenek taldetxoak osatzen ditu. Haurrek badakite haurren izenak zozketa bidez hartzen dituela taldeen osatzeko eta ez direla baitezpada lagunekin izanen, horrela denekin lan egiteko aukera dute. Taldean, ikasleek beren erantzunak konparatzen dituzte. Eztabaida biziak izaten ahal dira! Bakoitzak bere hautua edo iritzia justifikatu behar du. Talde lanari esker, batzuek kontzeptua hobeki ulertuko dute, beste batzuek - fiteago ulertzen dutenek - argudioak landuko dituzte. Alabaina, maiz fite ulertzen duten haurrek zailtasunak dituzte beren iritzien justifikatzeko. Taldeak erantzun bat prestatu behar du.
 Denek bukatua dutelarik, gela osoan, talde bakoitzak bere lana azaltzen du eta denen artean adostasunaren lortzeko eztabaida egiten dute. Maialenek bilduma egiten du.
 Berantago, ikasleek ikasi duten nozioa beste ariketa batzuetan baliatzen dute. Hastapenean, denak bakarrik baina batek laguntza behar baldin badu, bere “pasaportea” (bere izena dakarren karta bat), uzten ahal du beste ikasle baten mahaian. Erran nahi du azken horrek ariketa bukatuko duelarik (eta ez lehenago!) laguntza ekarriko diola. Bitartean, laguntza behar duenak beste zerbait egin dezake, edota irakasleari laguntza eskatu.
Norbaiten laguntzea zer den ikasi behar izan dute: ez da bestearen ordez egitea, baizik eta agindua berriz irakurtzea eta desberdinki adieraztea, tresna bat proposatzea... Aizu dute gelan libreki ibiltzea baina lan giroa atxiki behar dute beti, eta ahapetik mintzatu.
Horrelako lan saioak irakasgai bat baino gehiagotan antolatzen ditu Maialenek: matematiketan, munduaren ezagutzan... gehienetan ikasgelako guziekin, lehen zikloko handiak eta lehen mailako lehen urtekoak nahasiz. Ekarpenak argiki ikusten ditu: “Biziki interesgarria da. Kooperazio praktikek haurren autonomia garatzen dute, lan giroa bultzatzen dute, zinez serioski ari dira.”

¹Connac, Sylvain. (2009). Apprendre avec les pédagogies coopératives, démarches et outils pour l’école. Issy-les-Moulineaux : ESF éditeur.
²Pedagogia saileko ezberdintze-bideak eta baliabideak (frantsesezko "différenciation").

2023ko ekaineko Gelako leihotik: ‘Guk’ eta gü