Zein zaizkidan eder lurra eta euria, eguzkia eta eguratsa!

Papaitak
Zuk papaita, nik papaita. Zuk gaizoto, nik gaizoto. Zer da?
 Axurian xuri, bildotsean gorri, ardian beltx? Marhüga*
 Horra jauzi, huna jauzi, jaun gorri bilaizi*? Küküsoa
 Itsasoan edan eta bortian* pix egiten? Odeia
 Oihanealakoan bethi etxera soz, eta etxerakoan oihanealat soz? Ahützaren adarrak
 Jaun bat lephoareki eta bürü gabe, besoeki eta zankho gabe? Athorra
 Hütxa txipi punpulinatü, giltzik gabe eta zerratü? Arrautzea
 Txipian bühürri, handian farfail? Iratzea
 Bizkarra aitzinean, sabela gibelean? Zankhoa

Marhüga = martxuka, bilaizi = biluzi, bortian = mendian,

Ipar Euskal Herriko Legenda eta Ipuinak, Jean François Cerquand, Gatuzain, 2017

Txukun, kutun...
Txukun, kutun,
amodio-gutun,
txukuna, kutuna,
amodio-gutuna.

Txukun, kutun
amodiotan blai,
txukuna, kutuna
gutunaren zain.

Txukun, kutun
mendabelarra,
txukuna, kutuna
gure maitasuna.

Txukun, kutun
mezulariak,
txukuna, kutuna
amodio-gutuna.

Txukun, kutun
armiarma jostun,
txukuna, kutuna
gure maitasuna.
Tximeletrak, Xabier Olaso, Pamiela, 2012

Harri bat
putzu baten erdian
Plik, plak, plok
Tantak goitik behera
Harria bakarrik dago,
putzua txikia da
eta plik, plak, plok
euria ez da putzua
handitzeko bezain trinkoa
Amaiur B. Blasco, egunsentia, Maiatz, 2008

JOXEAN ARTZE
1939-2018

Maite dugun arte
ez dugu jakiten
zenbat maite gaituen
betidanik maite gaituenak!
Mundua gizonarentzat egina da, baina ez gizona munduarentzat, J.A. Artze, 1998

Iturri zaharretik edaten dut,
ur berria edaten,
beti berri den ura,
betiko iturri zaharretik
Gizon handia da mundua, eta mundu ttikia gizona, J.A. Artze, Elkar, 1988

Gauero itzaltzen da
gizakumea,
goizero bizten,
eta bien bitartean
amets du egiten.
Goizero bizten da,
gauero itzaltzen,
eta bien bitartean
amets bat du bizitzen.
(...)
Gizon handia da mundua, eta mundu ttikia gizona, J.A. Artze, Elkar, 1988

Maite ditut maite geure bazterrak lanbroak izkutatzen dizkidanean.
Zer izkutatzen duen ez didanean ikusten uzten
orduan hasten bainaiz izkutukoa...
nere baitan pizten diren bazter miresgarriak ikusten.
Eta sasi guztien gainetik, J.A. Artze, 1973
Mikel Laboak kantaturik

Lau hostoko arrosa gorria bidegurutzean
Zein zaizkidan eder lurra eta euria,
eguzkia eta eguratsa!
are ederrago zait, halere,
hauek hazi duten zuhaitza.

Zein zaizkidan eder zuhaitzak!
zein eder, haritz
haitz
eta harkaitzak!
are ederrago zait, ordea,
hauekin jaso den etxea.

Zein zaidan eder etxea!
are ederrago, ordea,
barruan bizi den gizakumea.

Zein zaidan eder gizakumea,
arra nahiz emea!
are maiteago, halere,
honek duen ametsa.

Eder zaizkit ametsak!
eder, sua eta ura,
haizea eta lurra!
haietaz orhatuak bait dira hauek,

eta eder, ederretan eder,
hauen erdian errotuz
haien gainetik
loratzen den bihotza!!
Gizon handia da mundua, eta mundu ttikia gizona, J.A. Artze, Elkar, 1988

Zer mundu ikuskera eskaintzen diguzu?
Iturri zaharretik
edaten dugu,
ur berria edaten,
hitz bizia aditzen,
beti berri den hitza,
betiko hizkuntza zaharretik.

Nola hatsa biriketatik biriketara
jauzika, argigarri;
nola odola bihotzetik bihotzera
isurika, berogarri,
hala heldu zaigu
mendi malkarretan behera oldartsu,
ibar zelaitan barrena baretsu,
isilunerik gabeko kantu luze zaluan...
 
Darion ura nondik datorkion,
zer daki iturriak!
hala heldu zaigu,
alde ezezagunetik,
aldi ilhunetik
zaigu heldu,
ahoz aho ahora,
eskuz esku eskura, euskara:
hitza eta bizia.
 
 Nola gauari bere ezkutukiak
agerterazten dizkion eguzkiak,
hala geuri ere digu hizkuntzak
gauzen izanaz argitzen izenez:

izena duen orok du bere izana,
izana zezaguenak emanik, izena;

izena dazagunak ba dazagu izana,
izanaren aurpegia denez izena.
 
 Horrela,
aurpegiz aurpegi garamatza
eta derakusku argiro hitzak,
izenez izen, izaki ororen izana,
izanez izan, izadi osoaren zaina,
muina eta gaina.
Gizon handia da mundua, eta mundu ttikia gizona, J.A. Artze, Elkar, 1988

Ikus 2017ko abenduko Olerkia - Poesia nahas-mahas ororentzat

IKASOLAS