1 - Zendako otsoei buruzko ipuinak ?

Ipuin tradizionalak haurra handitzen laguntzen du irudimenari esker.

Ipuinak irudimenari eta irudikatze kolektiboari lotzen gaitu, eta sorkuntza bultzatzen du.

Ipuinak munduaren deskubritzen eta ezagutzen laguntzen du.

Identitatea azkartzen du, taldekide izateari ohartarazten laguntzen du, eta kultura baten eraikitzen ere.

Ipuin tradizionalek jokaera soziala dute. Jendartea bateratzen dute.

Otsoak haurren beldurrak eta kezkak kontuan hartzen ditu.

Beldur arkaikoak iruditan eta hitzetan jartzen ditugu, beraz, haurrak beldurrak aipatuko ditu, eta beldur horietaz ohartuko da. Biziki garrantzitsua da haurrentzat haren beldurrez mintzatzea. Haur ttipiek beldurrarekin jostatzea maite dute, eta beldurtzea ere. Otsoak tirria handia pizten du ikasleen baitan. Ondorioz, entzuteko, irakurtzeko, eta liburuei begiratzeko emeia handia dute haurrek.

Otso estereotipoaren hautua ez da ustegabetarik egina : ikusiz zer interes sortzen duen otsoak, haurraren inplikazioa oraino handiagoa izanen da irakurketan.

Hiru otso istorioen artean, desberdintasun handiak agertzen dira. Ondorioz, haurrengan galderak piztuko ditu.

Hasteko, lehen bi ipuinekin, otso estereotipoa (gosetua eta gaixtoa) identifikatuko genezake, haurrekin.

Gero, hirugarren ipuinean, ikasleak harritaraziko ditugu, besteak ez bezalako otso bat erakutsiz.

Hiru ipuinen aztertzeak harridura eta eztabaidak sortuko ditu.

2 – Hiru xerri ttipi ipuinaren interesa

Hercules-en mitoak galdera hau pausatzen du : bizian, errealitatearen prinzipioari jarraikiz ibili behar da ala plazeraren araberakoari ?

Hiru xerri ttipien ipuinak ber galdera pausatzen du.

Ama ikastolan, hiru xerri ttipien ipuinak :

 haurrari handitzeko abantailak erakusten dizkio, bai eta :

 aitzinetik ongi gogoetatuz, oztopo larriak gainditzen ahal direla.

Xerri gazteenek plazeraren printzipioan bizi dira, eta segidan kausitu plazera nahi dute, errealitatearen landerrari ohartu gabe.

Hirugarren xerriak, zaharrenak, errealitatearen printzipioa segitzen du : jostatzeko gogoa geroago uzteko gai da, eta gerta daitekeena gogoetatzen du. Otsoaren jokamoldea aitzinetik asma dezake. Beraz, bera baino azkarragoak direnei nagusitzen ahal zaie. Otsoa menperatzen ahalko du.

Haurrak, xerriei identifikatzen dira, eta ohartzen dira bilakaera bat gerta daitekeela. Esperantzarekin amaitzen da ipuina, eta haurrek ikasten dute ongi gogoetatuz azkarragoei nagusitzen ahal zaiela.

Haur gazteenek ere hiru xerriak pertsonaia bakar bat baizik ez direla ulertzen dute : pertsonaia bat, bizi garai desberdinetan (ikusiz ber hitzekin mintzo zaizkiola otsoari).

Hiru xerri ttipien ipuinak haurraren irudikapena aldatzen du, bere garapenean ere. Haurrari tokatzen zaio ondorioa barneratzea. Horrek du handitzen laguntzen.

3 – Otsoa, axeria eta ahuntzak ipuinaren interesa

Jean-Francois Cerquand (1816-1888) Paueko akademiako ikuskariak, ahozko tradizioa idatziz bildu nahi zuen. Zuberoako eta Nafarroa Behereko lehen mailako irakasleei ipuin bilketa baten egitea galdetu zien. Gero, argitaratu eta komentatu zituen. Ferdinand Barbek zioen : « Bilduma hortan, eta Webster apez anglikanoarenean, arrunt jatorrizko ipuinak agertzen dira. »

Ipuinak, euskal ahozko literaturako altxorrak dira.

Wentworth Webster : « Ipuin eta kondaira anitz badaude Euskal Herrian. Neguan kondatzen zituzten, artoa xuritzen aritzean. Beti ironia edo umorea zerbait bada… Familia bakoitzean edo lagun talde guzietan, beti agertzen da kondaira bat… Ipuin zahar horiek, giristino garaikoak, eta batzuk zelten inbasioaren garaikoak izan daitezke... ».

Otsoa, axeria eta ahuntzak, Marie Naguilak kondatu zuen, Bustinzen, 64 urte zituelarik. Jaureguy jaunak zuen transkripzioa egin.

Otso batek ahuntzak jan gogo ditu. Azkenean, ahuntzen etsipena ikusirik, otsoak apairua biharamuneko gibelatzea onartzen du, pittikak ekartzen badizkiote. Axeriak ahuntzak lagunduko ditu, jukutria bat asmatuz. Biharamuean, ahuntzak ikusirik, otsoa, bera da eskapatuko…

Hemen ere, hiru xerri ttipien ipuinean bezala, otsoa estereotipoa da : gosetua eta gaixtoa. Hemen ere, ongi pentsatzeak landerretik salbatuko ditu.

4 – Otso gosetua ipuinaren interesa

Ipuin berri honetako otsoa usaiakoetarik arras desberdina da : gormanta da eta egiazko oilasko bat jan nahi luke, baina jendarte moderno eta hiritarraren biktima bihurtzen da.

Haurrak harrituak edo harrapatuak izanen dira ipuin horrekin, eta eztabaidak piztuko ditu.

Gure jendartearen aipatzeko eta aztertzeko parada ere izan daiteke.

5 - Otso ipuin horiek nola erabil ikasgelan ?

Manera desberdin anitz badira :

1 – Literatura saileko gaitasunak : literatura testuak irakurri, eta irakurle bilakatu.

2 – Artearen sailean, arte plastikoari doazkion gaitasunak landuko dira.

3 – Hezkuntz musikalaren gaitasunak hunkituko dira.

Hiru otso izeneko bilduma honek erabilera asko dauzka, arruntena ahantzi gabe : ipuinak soilik plazerez entzun edota irakurri.

Horra hor ideia proposamen bat, irakurketa gaitasunaren inguruan :literatura testuak irakurri eta irakurle bilakatu.

Otsoaren gaiak haurren inplikazioa irakurketan azkartzen du.

Otsoaren pertsonaia desberdina da ipuin batetik bestera ; eztabaidak sortuko ditu ikasgelan, eta irakurleak duen aitzinetik ikusteko gaitasuna aberastuko.

Hiru ipuinen azterketaren ondotik, idazteari lotu lanei pasatzen ahalko da, maila desberdinetan, haurren arabera.

Urraspidearen antolaketa :

Lehen fasean, ipuinen deskubritzea izan liteke : Hiru xerri ttipi eta Otsoa, axeria eta ahuntzak.

Posibilitate anitz badaude :
 CD-aren entzutea, edo irakurketa, irudirik gabe,
 ipuina kondatu, irudiak erakutsiz,
 CD-a entzun edo ipuina irakurri, marrazkiak erakutsiz.

Hiru xerri ttipien ipuinean, interesgarria litzateke haurrek gogoz ikas dezaten xerrien eta otsoaren arteko solasaldiak.

Hastapenean, haurrek irakaslearekin betan erran lituzkete.

Gero, irakasleak narrazioa irakur lezake eta haurrek bakarrik solasaldiak erran.

Azkenik, haurrak bi taldetan bana daitezke : talde batek otsoaren hitzak errango lituzke, eta bertzeak xerrienak.

Bigarren fasea, estereotipoaren identifikatzea :

* ipuinak aztertu eta aipatu, * otsoa aipatu, * otsoaren pertsonaia aztertu.

Azken fasea, estereotipoaren alderantzizkoa aurkeztea izan liteke, Otso gosetuaren istorioan.

 hipotesiak egin, eta asmatu : ea zer eginen duen otsoak ipuin hortan, - haurrek ez dute pasiboki goitatuko helduak kondatua. Bertze zerbaiten beha izanen dira. Jokabideen aitzinetik ikusteko bidean dira haurrak.