Sabin Arana Goiri (1865-1903) XIX. mende amaieran euskal kultur pizkundean eta politikagintzan eragile zuzena bihurtu zen. Lan osoak bildu eta argitaraturik daude baina gutunak ez. Gutunak ez ziren idatzi argitaratzeko. Unean uneko komunikazioaren premiaren ondokoak dira. Gutun bildumen bidez, hamar urteren buruan, (1893-1903) S. Aranaren hariak eta sareak kulturgin­tzan eta politikagintzan azter ditzakegu. Horrez gainera, lehendabizikoz bildu eta argitaratzen dira, gutun erabat pertsonalak, Sukarrietako Abiña baserriko alaba zen emaztegaiari eta ondoren emazte izango zena, Nikola Atxikallenderi idatzitakoak. Beste begirada bat dugu. XIX. mende amaieran herri mailan bizi zen euskaltasun eta harreman pertsonalen isla dugu. Gutunen bilduma, idatzi ez zuen autobiografia eta memoriaren atal garrantzitsu bihurtu zaigu.