Ipar Euskal Herrian errefusiaturik iragan zituen urteetan (1937-1953) Jose Miguel de Barandiaranek lan zientifiko paregabea eraman zuen. 1940an Saran kokatu eta ondoko urteetan, herri honen ikerketa sakon bat gauzatu zuen. Hau izan da eredu gisa har daitekeen maisuaren monografia osatuena eta burutuena. Honi esker Euskal Herriak Lapurdi barnekaldeko argazkia dauka, bigarren gerlaren ondokoa eta euskal gizartea errotik joko duten aldaketen bezperakoa.