Herri agrafo izan garela erran da maiz, zein gutxi utzi diguten idatzia bertze garaietako euskaldunek, eurek bizi izandako ibilerei buruz. Egia hondoan, hiperbole bat da euskaraz idatzitakoaz. Baina izkiriatzeko orduan idazkari eta eskribau preziatuak izan ziren euskaldunak, errate bateko, Gaztelako erret administrazioan. Eta, historiari dagokionez, gure historiaz idatzi dutenak, egon, egon dira: Bianako Printzea, Lope de Salazar, Garibai, Moret, Aleson, Oihenart, bertzeak bertze, Erdi Aroan eta Aro Modernoan.