Gorriak deitzen ziren Iparraldean errepublikarrak. Xuriak aldiz errepublika onartzen ez zutenak. Bi tendentzia horien arteko borroka beroenean izan da 19. mende ondarrean eta 20. hastapenean. Katoliko gehienak xuriak izanez, elizaren kontrako borroka bilakatuko da.
Berdoly gorriak sortu zuen Le Réveil, euskarari toki bat eman dion lehen astekaria, 1886an ; Xurien aldetik, 6 hilabete geroago, Etxeberrik argitaratu zuen Eskualduna. Hau beti bizi da Herria izenarekin. Le Réveil ixildu zen 1894 ondarrean.
Hiru urte eta erdi kasetarik gabe gelditu ondoren, Ortzaizen bizi zen William Levy batek sortu zuen gorrientzat 16 urte iraunen zuen Eskual Herria-Le Pays Basque.
Garai horietako borroka beroenak aipu dituzten artikuluak ditugu 3 astekari horietan, xuri eta gorrien ikusmoldeak ezagutzeko. Aipu dira hauteskundeak, Lavigerie kardinalak errepublika onartzeko katolikoeri egin deia ; Apez batzuren gaztiguak errepublikaren kontra agerturik, Dreyfus afera, euskarazko katiximaren debekua, eskolen borroka, fraile-seroren Frantziatik kanporatzea, elizak eta estadoaren arteko berextea imitorioekin.